А ім бы жыць ды жыць… У дзень 80-годдзя шавуліцкай трагедыі ў мемарыяльным комплексе “Шавулічы” прайшоў мітынг-рэквіем

А ім бы жыць ды жыць… У дзень 80-годдзя шавуліцкай трагедыі ў мемарыяльным комплексе “Шавулічы” прайшоў мітынг-рэквіем

Святочны, купальскі сёмы дзень ліпеня ў гісторыі Ваўкавышчыны назаўжды застаецца днём жалобы і смутку — днём, калі перастала існаваць вёска Шавулічы. Восем дзясяткаў гадоў таму фашысцкія карнікі жорстка адпомсцілі за партызанскую засаду бязвінным мірным жыхарам: жанчынам, старым, дзецям… 366 жыццяў, 366 лёсаў, 366 надзей на будучыню — усё гэта ў адзін момант было перакрэслена варожай куляй, а прыгожая, працавітая, заможная вёска, якую знішчыла варожае полымя, ніколі больш не адрадзілася.

Кожны год 7 ліпеня на месцы вогненнай вёскі, у мемарыяльным комплексе “Шавулічы”, праходзіць мітынг-рэквіем. Людзі прыязджаюць сюды па воклічу сэрцаў, нярэдка цэлымі сем’ямі з маленькімі дзецьмі, і не толькі з Ваўкавыска і наваколляў, але і з іншых рэгіёнаў. Прысутнічаюць на мітынгу кіраўніцтва раёна, прадстаўнікі працоўных калектываў і сілавых структур, ветэраны, вучнёўская і працоўная моладзь — карацей кажучы, усе неабыякавыя да гістарычнай памяці людзі. А іх штогод нямала, і гэта выклікае вялікую павагу. Штогод у гэты дзень вёска ажывае, нібыта ізноў перажывае свае лепшыя, даваенныя часы. На бруку цэнтральнай вуліцы чуюцца крокі і людская гамонка, і вялізная старая таполя, якая памятае яшчэ тыя часы і з’яўляецца маўклівай сведкай шавуліцкай трагедыі, радуецца: хаця б на адзін дзень, хаця б на некалькі гадзін у родную вёску вярнулася жыццё…

DSC_5432

Сёлета, дзякуючы намаганням калектыва Ваўкавыскага раённага цэнтра культуры і народнай творчасці і яго філіялаў, выявы з мірнага даваеннага жыцця вёскі можна было назіраць наяве пры дэманстрацыі жывых карцін. Людзі ў народнай беларускай вопратцы займаліся сваімі спрадвечнымі сялянскімі справамі: гатавалі ежу, гойдалі немаўлятак, перабіралі бульбу, пралі бялізну, касілі сена, кавалі гаспадарчыя прылады… Усё, як восемдзясят гадоў таму. Восемдзясят гадоў плюс адзін дзень — той самы, які стаў чорным для Шавулічаў. На цэнтральную вуліцу былой вёскі, дзе дэманстраваліся жывыя карціны, усіх прысутных запрасілі яшчэ да мітынгу.

DSC_5477

Настаяцель храма Благавешчання Прасвятой Багародзіцы протаіерэй Дзмітрый Бялоцкі заклікаў усіх да малітвы за душы бязвінна загінулых мірных жыхароў вёскі. А пасля гісторыю шавуліцкай трагедыі — з экскурсам у гісторыю Вялікай Айчыннай вайны — расказалі і паказалі артысты. Гэта ўражвала, а магчыма, момантамі было нават жорстка — аднак гэта восем дзясяткаў гадоў таму было на самой справе, і гэта будзе карысна ведаць і бачыць маладому пакаленню. Таму, што менавіта гэта пакаленне будзе ў бліжэйшыя дзесяцігоддзі адказным за мір у краіне, на кантыненце, у свеце…

DSC_5486

— У сэрцы кожнага беларуса павінна застацца памяць аб тых жахлівых злачынствах. Мы, маладое пакаленне, павінны ведаць цану міру і свабодзе. Гісторыя — мудры настаўнік. Яна не жорсткая сама па сабе, як не можа быць жорсткай памяць. Такія часам бываюць людзі, якія прысвойваюць сабе права чыніць суд над іншымі, караць смерцю або мілаваць. І пакуль на зямлі ёсць такія людзі, мы будзем жыць ва ўмовах страшнай пагрозы, бо праявіцца гэтыя жудасныя якасці могуць не толькі ў форме ваенных дзеянняў і стварэнні гета, але і ў жаданні памяняць ход гісторыі. Мы верым у мудрых людзей, у іх жаданне захаваць мір, у якім жывуць свабодныя людзі. І гэту мудрасць мы бярэм з гісторыі, якая не дае забываць. Хай назаўжды ў нашых сэрцах, у нашых душах застанецца памяць аб закатаваных, забітых нявінных людзях, аб дзецях, якія, ледзь пачаўшы жыць, загінулі ад рук нацысцкіх катаў, — сказалі ў сваёй прамове прадстаўнікі моладзі, а затым запусцілі ў неба белых галубоў у знак пажадання міру, шчасця і свабоды.

DSC_5539

Удзельнікі мітынгу ўсклалі вянкі і кветкі да помніка мірным ахвярам шавуліцкай трагедыі. А потым усе жадаючыя маглі наведаць новы аб’ект мемарыяльнага комплексу “Шавулічы” — скульптурную выяву ангела, якая з’явілася на тым самым месцы, дзе восемдзясят гадоў таму загінулі шавуліцкія жанчыны і дзеці, каля былога падмурка школы. Скульптура была перададзена ў мемарыяльны комплекс дзякуючы намаганням прадпрымальніка з Ліды Аляксандра Адамушкі і яго сяброў пры падтрымцы Міністра прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь Андрэя Худыка, які некалі працаваў у нашым раёне.

* * *

Сярод удзельнікаў мітынгу-рэквіему было нямала гасцей з Гродна. У іх ліку былі людзі, якія маюць непасрэднае дачыненне да мемарыяльнага комплексу “Шавулічы”. Яны падзяліліся з намі сваімі думкамі.

Ігнацій ЯРАШЭВІЧ, у мінулым старшы следчы па асабліва важных справах Гродзенскага абласнога ўпраўлення КДБ БССР:

DSC_5590

— З 1972 года я ўдзельнічаў у расследаванні крымінальнай справы аб 118-м карным батальёне. Прыходзілася шукаць па ўсяму Савецкаму Саюзу ўдзельнікаў і сведкаў: Паўночны Урал, Украіна, Прыбалтыка, Беларусь. Скончылі ў 1986 годзе затрыманнем і арыштам Рыгора Васюры ў вёсцы Вялікая Дымерка, гэта Кіеўская вобласць Украіны. У той дзень мы яго арыштавалі і прывезлі ў Гродна. З Паўночнага Урала прывезлі саслужыўцаў, сведкаў, якія давалі паказанні, праводзілі вочныя стаўкі, як усё гэта было ў рэальнасці. Таму што архівы гэта адно, а жывыя сведкі зусім іншае. І тое, што сёння тут адбывалася, у вёсцы, на месцы расстрэла і спальвання вёскі… Толькі сёння я даведаўся ад свайго саслужыўца, што засталася жывой жанчына ў Ваўкавыску. Калі яна засталася жывая, значыць, такія страшныя трагічныя падзеі хтосьці помніць — яна ж, напэўна, камусьці расказвала: дзецям, унукам, праўнукам, суседзям, маглі быць родныя ў іншых вёсках. Калі ёсць пачатак, павінен быць і працяг. Трэба працягваць расследаванне. Таму што, я так зразумеў, прымалі ўдзел не толькі немцы, але і жандармы, паліцэйскія, а гэта, як правіла, былі жыхары Беларусі. Такое поле дзейнасці… Нельга пакідаць беспакаранымі такія дзеянні. Мы сёння пабачылі гэтыя падзеі, але адна справа, калі гэта адбываецца на сцэне, а іншая — калі ў жыцці. Такія страшныя, трагічныя падзеі запамінаюцца. І хацелася б, каб маладое пакаленне ведала, што тое, што навокал адбываецца зараз, — гэта не міф. І каб не паўтарыліся такія падзеі, проста трэба думаць, дзе мы жывем, як і чаго мы хочам ад жыцця.

Віталь КАЧАЛОЎСКІ, жыхар Гродна:

DSC_5594

— Пасля заканчэння будаўнічага інстытута я працаваў галоўным архітэктарам Ваўкавыскага раёна. 45 гадоў таму, калі таксама была юбілейная дата трагедыі, прымаў удзел у стварэнні мемарыялу. Мы рыхтавалі спісы і высякалі прозвішчы тых, хто тут загінуў, на гэтых плітах, якія зараз у мемарыяльным комплексе. Зямля гэта паліта потам і крывёй, шматпакутная, па якой не раз крочылі чужыя каваныя боты. Не хацелася б, каб такія падзеі паўтарыліся. Мы будзем памятаць заўжды пра такія моманты нашай гісторыі. Вось гэта вялізнае дрэва побач — яно ж сведка. Яно не можа гаварыць, аднак расказала б нам вельмі многае.

Святлана ВАРАНІЦА, ваўкавычанка, намеснік старшыні Гродзенскай абласной арганізацыі РГА “Белая Русь”:

DSC_5595

— Апошняя рэканструкцыя была тут роўна дзесяць гадоў таму. Зараз на гэтых плітах галоўнага абеліска мемарыяльнага комплексу нанесены ўсе 366 прозвішчаў — Сераброўскія, Рабазэлі, Парэмскія… Калі я шукала недастаючыя прозвішчы 10 гадоў таму, я нібыта пазнаёмілася з кожным жыхаром гэтай вёскі, з кожным членам сям’і. Мне вельмі дапамаглі архівы, якія былі і ў музеі імя Баграціёна, і ў гродзенскім архіве, архівы КДБ, МУС. Пазней тут устаноўлены звон. А сёння — прыгожая статуя на месцы, дзе раней была школа, якую наведвалі ўсе тыя цудоўныя юныя дзіцячыя душы, якія нявінна былі забіты 7 ліпеня 1943 года. Гэта ўсё памяць нам, нашчадкам. Мне 53 гады, аднак нібыта я была сярод тых жыхароў вёскі, нібыта гэта мяне гналі па бруку цэнтральнай вуліцы, нібыта гэта маіх дзяцей адрывалі ад майго сэрца. Гэта памяць жыве — яна жыве ў маім пакаленні, тых, каму зараз 50, яна будзе жыць у пакаленні тых, каму сёння 30. І ў тых дзяцей, якія таксама былі тут сёння і, магчыма, першы раз тут знаходзіліся. Пакуль мы, дарослыя, будзем прыводзіць сюды нашых дзяцей — і не толькі ў святую дату 7 ліпеня, пакуль мы будзем проста зварочваць з трасы, праязджаючы міма, выкладваць гэтыя наведванні ў сваіх сацыяльных сетках, расказваць усяму свету, што была такая вёска Шавулічы, яна будзе жыць. Менавіта таму, што мы пра гэта помнім заўсёды.

 

Источник: газета «Наш час», https://volkovysknews.by/

 

 

 

 

 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

*
*
Website